Tể Chấp Thiên Hạ (Dịch)

Hơn nữa theo Hàn Cương biết, sau khi sĩ tử thông qua giải thí gọi là cống sinh, cũng có thể gọi là cử nhân. Nhưng không giống với cử nhân đời sau, đây không phải là một loại lý lịch thông dụng suốt đời, mà là tư cách dùng một lần. Lần này thông qua giải thí, đi vào kinh thi tiến sĩ không trúng, ba năm sau nếu như muốn thi lại tiến sĩ vẫn phải vượt qua giải thí, nếu không coi như không có tư cách cống sinh, không được vào kinh.

Trừ phi triều đình có thể thay đổi hình thức tuyển chọn từ thi phú thành vấn đáp kinh nghĩa , nếu không Hàn Cương sẽ hết hy vọng làm một tiến sĩ. Mặc dù như vậy, Hàn Cương cũng không bao giờ có ý định sao chép thi từ đời sau. Không biết nội tình thì không lừa gạt người khác, ngươi có thể lừa gạt nhất thời, cũng không có khả năng lừa gạt cả đời. Thi từ ca phú là thống nhất, không phải sao chép bừa hai câu thơ là được.

Cho dù dựa vào hai bài thơ đổi lại một chút thanh danh, đến lúc có người mời đi dự yến tiệc, đi hay không đi? Yến tiệc lúc nào cũng đều phải cao hứng làm thơ, một người đạo văn có thể đưa ra câu thơ ứng đối trên bàn tiệc rượu không?

Thời đại này hoạt động xã giao chủ yếu của văn nhân chính là tham gia hội thơ. Hàn Cương trong trí nhớ đã trải qua bảy tám lần. Trong hội thơ làm thơ, phải chia vần gieo vần, chỉ vật làm thơ. Thơ còn phải hợp tình hợp cảnh, không thể làm xằng bậy, tràng giang đại hải. Hàn Cương không cho rằng bản thân mình có thể đạt được trình độ gieo được vần chân, nhìn phong cảnh, đồ vật là có thể ra được một bài thơ hay. Còn có mấy người liên cú, áp vào vần chân, người một câu mình một câu, đưa ra một bài thơ dài. Thơ liên cú như vậy, chẳng những trong hồi ức của Hàn Cương có lưu lại, trong tiểu thuyết cổ đại Hồng Lâu Mộng cũng đề cập rất nhiều.

Chỉ có một hai bài là thượng phẩm, còn những bài thơ khác đều bình thường, thể hiện ở trên hội thơ thậm chí làm cho người khác khó có thể vừa mắt, chênh lệch như thế ngược lại sẽ làm cho người ta nghi ngờ. Nếu trình độ căn bản đã hơn tám mươi phần, tự nhiên thi được tối đa còn có thể nói là tiến bộ. Nhưng trình độ vốn chỉ có hai ba mươi phần, đạt được một trăm phần, ai mà tin được chứ?

Trong ký ức lưu lại từ kiếp trước của Hàn Cương có nhiều văn tập của danh gia tuy rằng nói chi tiết, nhưng thi từ trong đó chỉ chiếm một phần nhỏ, ngoài ra, có biểu, có chương, có truyền, có ký, có luận, còn có phú, trạng, các thể văn và thơ, không chỉ giới hạn trong hai chữ thi từ. Thật sự muốn giả mạo đại gia văn học, loại văn thể nào đều phải đọc qua. Cũng không thể chỉ biết làm bừa hai câu thi từ, phú không biết viết, biểu không biết viết, truyền ký cũng không biết viết được?

Ngươi có thể tìm ra một cái cớ để không làm thơ nữa, nhưng ngày sau tìm ngươi viết hành trạng, viết mộ chí minh, viết sự ký chung quy cũng không ít, người ngoài có thể không để ý, bằng hữu tốt chẳng lẽ còn có thể từ chối sao? Lúc này lại phải lừa gạt tiếp sao? Trên thực tế, không có mấy ai có tài lừa gạt đến vài chục năm như thế?

Lòng người hiểm ác, mà văn nhân còn hiểm ác hơn. Giang Yêm chỉ làm văn tự có phần lạc hậu đã bị cười nhạo coi là hết thời. Nếu như tài thơ lúc cao lúc thấp, chỉ có mấy bài thơ xuất chúng còn có thể không bị người khác nói là đạo văn sao?

Hơn nữa biết làm thơ không có nghĩa là biết làm quan, qua nhiều thế hệ trọng thần, tên tuổi trong làng thơ văn cực kỳ ít. Lý Bạch, Đỗ Phủ đều vất vả cả một đời mới xây dựng được tên tuổi của mình. Hơn nữa muốn làm quan cũng không chỉ có mỗi con đường tiến sĩ. Tiến sĩ của Thiểm Tây vẫn luôn không nhiều, nhưng không ít người làm quan, cũng không phải không thể thi tiến sĩ.

Ngoại trừ tiến sĩ khoa, triều đình còn sắp xếp khoa cử thí khác là Minh Kinh khoa để chọn ra nhân tài. Trình độ kinh nghĩa của Hàn Cương không tồi, mức độ khó của Minh Kinh khoa cũng không cao, có câu “Tam thập lão Minh Kinh, ngũ thập lão Tiến sĩ” nghĩa là ba mươi tuổi thi Minh Kinh đã coi là già, năm mươi tuổi thi Tiến sĩ lại vẫn còn tính là trẻ. Nền tảng kiếp trước lưu lại vẫn còn, Hàn Cương tự nghĩ chỉ cần vất vả vài năm, lấy được Minh Kinh nhất định sẽ dễ dàng hơn Tiến sĩ rất nhiều.

Dù không muốn tham gia thi cử, Hàn Cương vẫn còn có một con đường là được người khác tiến cử mà làm quan, đây cũng là nguồn gốc lòng tin của hắn. Chiến sự tây bắc liên tiếp đòi hỏi nhân tài cũng nhiều hơn khu vực khác. Hàn Cương hiện giờ tập luyện tài bắn cung cũng là để giành được công danh. Chỉ cần có tài văn hơn đám võ phu, có võ lực hơn mấy kẻ văn nhân, lại dựa vào tài ăn nói và đầu óc của mình, lăn lộn giành lấy một thân phận thật sự không khó.

Hơn hai mươi năm trước, Lý Nguyên Hạo giương cờ phản Tống, kỵ binh Đảng Hạng ở tây bắc tung hoành không sợ ai. Bắc Tống lúc đó, đã hơn ba mươi năm không nghe thấy tiếng trống trận, bây giờ trong triều không có ai có thể dùng. Các danh thần Phạm Trọng Yêm, Hàn Kỳ lần lượt từ trong triều đi đến tây bắc, ổn định lại thế cục ở Thiểm Tây. Trong lúc này, không ít anh tài đều nhân cơ hội mà tiến vào triều làm quan. Lại có không ít tiểu tốt trong quân thừa cơ mà lên, một bước lên trời.

Trương Tái thầy của Hàn Cương, vốn cũng có khả năng là một phần tử trong đó. Trương Tái năm đó đã từng dâng thư cho Phạm Trọng Yêm, dự tính thu phục dân tộc Thổ Phiên Thanh Đường, làm quân yểm trợ tấn công người Đảng Hạng. Sau đó bởi vì lời khuyên bảo của Phạm Trọng Yêm, Trương Tái mới bỏ võ theo văn đi thi Tiến sĩ, bắt đầu nhận đồ đệ dạy học. Nhưng từ đầu đến cuối ông ấy đều không quên dạy đệ tử kiến thức về chiến lược binh pháp, trong các học phái Nho gia ở Đại Tống hiện giờ, học phái Quan Trung của Trương Tái là học phái coi trọng binh pháp nhất.

Ba năm trước Trương Tái dạy học trong quận học của phủ Kinh Triệu, hai năm trước làm Thiêm thư cho phán quan quân sự Vị Châu, phụ tá Kinh lược an phủ sứ của Hoàn Khánh lộ là Thái Đỉnh xử trí việc quân, lúc rảnh rỗi thì lại dạy dỗ học trò, năm ngoái vừa nhận lời tập hợp đồ đệ dạy học ở võ công huyện Lục Dã Đình. Có lẽ danh tiếng của Hoành Cừ tiên sinh ở trung nguyên cũng không gọi là lớn, nhưng ở Quan Tây ông lại là người đức cao vọng trọng, sĩ tử Quan Tây kính trọng và học theo văn phong của ông.

Hàn Cương bỗng nhiên không ai chọc mà cười, nói đi nói lại, vẫn phải dựa vào thầy của mình. Từng bái Trương Tái làm thầy đích thực là vận may của bản thân hắn. Bất luận là thời đại nào, xuất thân danh sư, lại có bạn đồng môn tương trợ, đương nhiên hắn sẽ dễ dàng có được danh vọng hơn người khác rất nhiều, Trương Tái - người thầy này là chỗ dựa lớn nhất của hắn lúc này, Hàn Cương theo lẽ thông thường phải đào sâu để hiểu rõ lý luận của Trương Tái. Cũng dựa vào lý do này, khoảng thời gian gần đây Hàn Cương dành phần lớn tinh thần và sức lực vào việc sắp xếp ôn tập những bài ghi chép lại khi ở bên cạnh nghe Trương Tái giảng.

"Hư không tiếp xúc với khí." "Khí trở thành vật, tan vào vô hình, vừa vặn trở thành thân thể ta. Tụ lại thì có hình dạng mà không mất đi" Hư không không thể không có khí, khí không thể không tụ thành vạn vật, vạn vật không thể không tan biến thành hư không"

Đây là cái nhìn đối với trời đất thiên nhiên của Trương Tái, thế giới lấy khí làm trung tâm, trời đất vạn vật đều do khí mà sinh ra. Lấy ‘khí’ đổi thành vật chất, ‘hư không’ đổi thành vũ trụ, có thể thấy được lý luận căn bản của Trương Tái là duy vật, “Khí liên tục chuyển thành hư không, lên xuống rồi bay đi, khó có thể dừng lại.”

Đây là một cách nói khác của ‘Tính vận động tuyệt đối.’

“Tụ lại cũng ở thân thể ta, tan ra cũng từ thân thể ta, biết là chết nhưng không lại không mất đi, cũng chỉ là một cách nói mà thôi.”

Tốt thôi, câu này căn bản chính là vật chất không diệt thì dù chết cũng thế, sống cũng vậy, thân thể sẽ không theo cái chết mà biến mất cho nên mới gọi là ‘chết mà không mất’.

Ngoài những điều này, Hàn Cương còn nhìn thấy được lý luận từ lượng chuyển thành chất trong những ghi chép lại về một số tàn chương đoạn cú của Trương Tái, tuy rằng Trương Tái gọi đó là ‘tiềm hóa’ và ‘trứ biến’. Còn có mối quan hệ đối lập thống nhất với hình thức phép biện chứng ban đầu “Nhất vật lưỡng thể… hợp với nhau tại nơi này.”

Tuy rằng cách nói của Trương Tái có phần trúc trắc, đọc lên không được trôi chảy, không nói được rõ ràng đơn giản giống như đời sau, nhưng Hàn Cương cũng không vì vậy mà coi thường. Bởi vì lý luận khí học của Trương Tái với lý luận cơ sở triết học mà Hàn Cương biết có rất nhiều điểm chung. Chỉ cần đổi lại cách nói, thậm chí có thể đem nguyên tử luận, nguyên tố luận, pháp biện chứng của lý luận khoa học tự nhiên đời sau thay hình đổi dạng mà dung hợp được. Hơn nữa những lý luận thuộc phạm trù triết học tự nhiên phải trải qua sự kiểm chứng của vô số người suốt trăm ngàn năm, lại có thể thông qua thực nghiệm và kiểm chứng, cũng tức là phù hợp với lời chỉ dạy của nhà nho Truy Nguyên.

Đem lý luận khoa học tự nhiên đời sau gói lại thành Khí học là một ý tưởng rất thú vị, Hàn Cương cảm thấy việc đó rất có khả năng thành công. Một khi thành công, chẳng những vẻn vẹn bốn câu hào ngôn đơn giản cũng khiến Trương Tái được lưu danh sử sách, lý luận Khí học của ông cũng sẽ lưu truyền đời sau. Mà mộng tưởng quyền lực và địa vị của Hàn Cương bấy lâu cũng sẽ từ đó mà đến.

Hàn Cương dành mấy ngày rảnh rỗi lập ra kế hoạch, tính toán thời hạn cho mình, dự định tốn khoảng hơn nửa năm sẽ biên soạn ra những lý luận mới bao hàm trong Khí học. Đối với việc tạo ra một lý luận mới, khoảng thời gian này không dài lắm, có thể nói là rất ngắn, nhưng đối với Hàn Cương đã đủ rồi. Bởi vì dự định của hắn cũng không phải là sáng tạo ra một học thuật thay thế được Khí học, mà chỉ dùng lý luận của mình để làm sáng tỏ những gì Khí học còn thiếu. Đồng thời còn cần phải giữ lại không gian phát triển, để trau dồi cho sau này.

Vượt mức quy định của thời đại nửa bước là thiên tài, vượt mức quy định một bước thì chính là kẻ điên. Hàn Cương không có cuồng vọng khiêu chiến cả xã hội, hắn không phải là Đôn-ki-hô-tê. Mục tiêu của hắn là có thể bảo vệ quyền vị của mình và người nhà, không hơn không kém, cũng không tham lam. Chỉ có điểm này, hắn sẽ không vì bất kì chuyện gì mà thay đổi.

Một hệ thống kín kẽ phải theo từng bước từ từ, không có khả năng xong trong chốc lát. Đồng thời, đây cũng là cơ hội từng bước nâng cao danh vọng cho bản thân. Cùng lúc với từng bước nâng cao danh vọng, càng có thể mang đến quyền vị mà bản thân mình mong muốn. Quyền vị tăng lên trái lại có khả năng thúc đẩy phát triển học thuyết. Học thuật và quyền vị, hai thứ thúc đẩy lẫn nhau. Không có sự hỗ trợ của quyền thế, học thuyết muốn mở rộng ra ngoài cũng phải cần thời gian mấy chục năm đến trăm năm.

Hàn Cương không hiểu biết nhiều lắm về lịch sử nhưng cũng biết địa vị của lý học trong lịch sử. Trình Hạo, Trình Di chính là thủy tổ của lý học, Trình Di lại chính là cháu họ của thầy mình, năm trước hắn đã gặp qua một lần, đó là một người trung niên nghiêm túc cứng nhắc khiến người khác chán ghét, ánh mắt hà khắc soi mói, khiến mỗi học sinh của Trương Tái đều nơm nớp lo sợ, sợ rằng nếu có chỗ thất lễ làm mất mặt thầy. Có thể nói mãi đến thời Chu Hi Nam Tống, lý học cũng không thể trở thành một trường phái độc lập, thậm chí còn vì nguyên nhân chính trị mà từng bị cấm.

Chỉ hận chính mình năm đó ở trên xe lửa, trong lúc rảnh rỗi lật xem truyện ký của Chu Hi, cũng không hiểu được thấu đáo chi tiết trong đó, nhìn thấy chương về lý học liền nhảy qua, ngược lại chú ý nhiều đến mấy chuyện tầm phào như Chu Hi nạp ni cô, rờ cả con dâu,… Đây gọi là có tiền cũng khó có thể mua được tri thức, bây giờ có thể nói là Hàn Cương hối hận vì lúc đó đã làm sai.

Tĩnh tâm lại, Hàn Cương vùi đầu vào bàn, nghiên cứu tỉ mỉ. Đợi đến khi hắn có chút thành quả, thư từ qua lại cũng được, trực tiếp gặp mặt cũng được, lý luận mới chỉ cần có thể khiến Trương Tái hứng thú, danh vọng của mình trong giới sĩ lâm Quan Trung cũng sẽ chắc chắn được bước đầu tiên.
-----

P/s: Trương Tái được Chu Hi tôn là một trong Ngũ Tử của Lý học, cùng với cháu họ của ông là Trình Hạo, Trình Di, thầy của Nhị Trình là Chu Đôn Di, và bạn tốt Thiệu Ung. Nhưng hệ thống Khí học do Trương Tái sáng lập gần với chủ nghĩa duy vật, hoàn toàn rời bỏ chủ nghĩa duy tâm. Điều này tạo nên cuộc tranh chấp đạo chính thống giữa các học phái của Bắc Tống, chẳng những diệt trừ tận gốc những học phái đối địch, hơn nữa còn dùng thủ đoạn xảo trá cướp đoạt.

Ở Bắc Tống, cuộc chiến trong học thuật không khác chiến tranh là bao, đánh đến một mất một còn.